Restauratiepareltje

Oldengaerde ligt met zijn witte muurornamenten te blinken onder een wolkeloze hemel. Om bij de voordeur van het gebouw te komen, ga je eerst over een bruggetje – er is een soort slotgracht - en dan door een fraai bewerkt hekwerk. Op de staanders aan weerszijden van het hek staat in goud ‘Olden Gaerde’: Oude Tuin. Dan heb je de keus: ga je linksom of rechtsom langs de cirkelvormige voortuin. Rechtsom maar, want dat biedt door de enorme bomen een schaduwrijker wandeling dan de andere kant, waar de bijgebouwen in de volle zon staan. Aanbellen hoeft niet, want Frank van der Velden heeft zijn bezoeker zien aankomen. Wel jammer, want de bel, zo blijkt, is nog zo’n ouderwets model met klok en klepel dat via een stuk ijzerdraad aan het klingelen moet worden gebracht. Deze bel blijkt een voorbode van wat havezate Oldengaerde te bieden heeft. Hier wordt de geschiedenis gerespecteerd. 

Lange geschiedenis

Landgoed Oldengaerde heeft een geschiedenis die meer dan 600 jaar teruggaat. Het wordt voor het eerst vermeld in een belastingregister uit 1420. De adellijke familie Van Echten, leenheren van de bisschop van Utrecht, was er de eigenaar van. 

‘Die familie’, zegt Frank, ‘heeft hier veel grond laten ontginnen. Je moet je bedenken dat Drenthe in die tijd een groot moeras- en heidegebied was, arm en schraal en dun bevolkt. Dus als je er wat mee wilde, dan moest je het eerst grondig bewerken. De familie leefde van de pachtopbrengsten van kleine boeren die gemengde bedrijfjes hadden op het landgoed. Oldengaerde was dus nooit een buitenplaats voor rijke stedelingen, het was full time in gebruik, er werd gewerkt. Dat is altijd zo gebleven.’

De familie Van Echten woonde 200 jaar op Oldengaerde. Van hun woning, een 15de eeuws huis, is niets meer over. De aangetrouwde familie Van Dongen, die ook 200 jaar op Oldengaerde heeft gewoond, bouwde het huis dat er nu nog steeds staat.  De basis werd gelegd in de 17de eeuw, met de strenge voornaamheid van het Hollands classicisme als uitgangspunt. Latere verbouwingen in de 18de eeuw voegden daar wat frivole rococo aan toe. Vervolgens kwam Oldengaerde begin 19de eeuw in bezit van de familie Westra van Holthe, die hier ook weer zo’n twee eeuwen woonde. Via deze familie kwam Oldengaerde in 2013 in bezit van Het Drentse Landschap. Die overdracht was de aanzet tot een zeer grondige restauratie. 

Monumentenzorg

Het Drentse Landschap is altijd heel gelukkig als het de beschikking krijgt over gebouwen als Oldengaerde, vertelt Frank. 

‘We weten dat het een enorme klus is om een gebouw als dit voor de toekomst te behouden, zeker gezien de eisen die wij aan onszelf stellen op het gebied van historisch vastgoed. Maar we zijn een professionele organisatie met een groot netwerk aan specialisten die met ons meedenken op het gebied van “maximaal behoud”, want dat is altijd ons doel met vastgoed als Oldengaerde. We zijn immers een monumentenzorger, geen projectontwikkelaar of vastgoedbelegger. Van dat beleid is Oldengaerde een prachtig voorbeeld.’

Het Drentse Landschap heeft de restauratie van het hoofdgebouw zo uitgevoerd dat alle rimpels en littekens ervan zichtbaar zijn gebleven. De scheuren in het hout van de vensterbanken zijn niet dicht geplamuurd, de kromgetrokken deuren niet vervangen, het originele glas is behouden. Maar er is meer. 

‘In de houten vloer zie je grote klinknagels zitten. Dat zijn de originele exemplaren. We hebben de vloeren er helemaal uit gehad, de planken zijn genummerd, gerestaureerd en heel secuur weer teruggeplaatst. Hier en daar zie je een muur met fraai bewerkt leren behang, heel zeldzaam in deze contreien. Het leer is in Amsterdam gerestaureerd en wordt hier nu via een systeem van katrolletjes en gewichtjes netjes op spanning gehouden. En het papieren behang dat je hier in de suite aan de voorkant ziet, is waarschijnlijk het oudste in Drenthe. Het is vermoedelijk uit 1875. Er zit nog een mooi verhaal aan vast.

‘Toen we een spiegel weghaalden die decennialang aan de muur bevestigd was geweest, bleken er allemaal rode besjes in het florale patroon verwerkt te zijn. Maar door inwerking van het licht was dat rode pigment op de andere plekken helemaal verbleekt. We hadden het plan om het behang te reconstrueren, na te maken in vorm en kleur. Maar moesten we nu de verweerde kleuren of de oorspronkelijke kleuren reconstrueren? We hebben gekozen voor de verweerde kleuren, net zoals we ook de in de loop van de tijd verdwenen stukken behang net onder het plafond in aangedane staat hebben overgenomen. Dat soort keuzes hebben we tientallen keren moeten maken.’

Ook op het gebied van de inrichting met meubilair was het wikken en wegen. Sommige stukken heeft Het Drentse Landschap in bruikleen van de familie, andere – zoals de ronde hoekkast en de schouw in de suite aan de achterkant – zijn via via in Oldengaerde beland. Het lijkt of ze er altijd hebben gestaan.

Tekst gaat verder onder foto's.

Suites

Vanuit de hoge monumentale entree, met een statige draaitrap die je naar de eerste verdieping brengt, bereik je de twee onlangs gereedgekomen suites aan de rechterkant van de havezate. De suites worden als vakantiewoning aangeboden door Buitenleven Vakanties.

Wat heeft Oldengaerde te bieden aan gasten van Buitenleven Vakanties?

‘Ten eerste’, zegt Frank, ‘heb je het heerlijke gevoel dat je een tijdje in een voorname omgeving kunt bivakkeren. Voor veel mensen zal dat een van de belangrijkste redenen zijn om hier te willen logeren. In de twee appartementen voel je de historie van het gebouw en toch zijn ze ook heel comfortabel. Verder heb je een prachtige tuin met tennisbaan en een stukje bos tot je beschikking. En natuurgebied Dwingelderveld, een van de grootste heidegebieden van heel Europa, ligt op een steenworpafstand. Net als het prachtige dorp Dwingeloo. Hoe mooi wil je het hebben?’

Franse tuin

De meer dan honderd meter diepe achtertuin is ingericht volgens de 18de eeuwse principes van de Franse school. Symmetrie is daarbij het uitgangspunt. In het midden, precies op de zichtas van waaruit men ook de omgeving buiten de tuin kan zien, bevindt zich een ‘canal grande’: een rechthoekig watertje. In het verlengde daarvan staat een 18de eeuws standbeeld van een mythische figuur: Hercules in gevecht met de zevenkoppige slang. ‘Die heeft eerder bij een havezate in Ansen gestaan. Toen die werd gesloopt, is het beeld vermoedelijk deze kant op gekomen’, zegt Frank.

Een samengestelde plataan, een moerascypres en veel oude eiken en beuken maken de achtertuin tot een buitengewoon plezierige plek. De slotgracht geeft het geheel een plezierige beslotenheid.

‘Over die slotgracht wil ik nog wel even wat zeggen. Hoewel een havezate gezien moet worden als de zetel van een adellijke dynastie, is het geen versterkte woning. De slotgracht heeft dus geen defensieve functie. Het was een van de criteria die het mogelijk maakten de woning een havezate te mogen noemen. Verder had ze ook een praktisch doel: het beschermen van de moestuinen en boomgaarden tegen de vraatzucht van het wild uit de omgeving. Maar in eerste instantie was ze bedoeld om voornaamheid uit te stralen. En dat werkt nog steeds.’

Veelzijdig gebruik

Landgoed Oldengaerde omvat naast het hoofdgebouw met zijn voor- en achtertuin en een stuk bos ook nog een koetshuis, een ‘bouwhuis’ en een voormalige daglonerswoning net buiten het landgoed. Om het gebouw kostendekkend te kunnen exploiteren, verhuurt Het Drentse Landschap de gebouwen. Het koetshuis en het bouwhuis zijn verbouwd tot woningen en permanent verhuurd, net als de daglonerswoning. Het linkerdeel van het hoofdgebouw is aan de voormalige eigenaars verhuurd als vakantiewoning. In het rechterdeel van het hoofdgebouw zijn op de bovenverdieping twee suites gerealiseerd die door Buitenleven Vakanties worden aangeboden. De twee ruimtes op de begane grond zijn in gebruik als vergaderruimte van Het Drentse Landschap. Ook worden er rondleidingen gegeven. De tuin wordt onderhouden door vrijwilligers, een deel van de achtertuin is verhuurd aan een schapenboer.

Dit verhaal verscheen eerder in het magazine van Buitenleven Vakanties.